Over het logo van KAA Gent is al veel gezegd en geschreven. Maar waar komt het vandaan en hoe evolueerde het tot het logo dat we vandaag kennen? Op basis van literatuurstudie en onderzoek van bronnen uit het eigen archief, beheerd door de KAA Gent Foundation, vertellen we hier het relaas van het meest opzienbarende logo uit het Belgische profvoetbal.
AG of AAG
De voetbalafdeling van KAA Gent werd opgericht in 1900 in de schoot van de omnisportvereniging Association Athlétique La Gantoise. De vereniging gebruikte in die periode op vlaggen en in publicaties het wapenschild van de Stad Gent: de Gentse leeuw. De naam van de vereniging werd op affiches afgekort als AAG.
De eerste ons bekende foto van de nieuwe voetbalvereniging geeft de eerste geheimen prijs over het al dan niet bestaan van een logo. De leden van de vereniging dragen verschillende sportkledij, waaruit we kunnen afleiden dat de foto op een training werd genomen. We herkennen kledij die ook tijdens activiteiten van de andere sporten van de omnisportvereniging werden gedragen. Op de eerste rij zit een jongetje dat op zijn hemd op een schild letters heeft staan. We herkennen de letter A. Stond er AG of AAG op het hemd van de jonge sporter?
Een foto van een jaar later is duidelijker. We zien de voetbalafdeling poseren voor de aftrap van een wedstrijd. De heren dragen zwarte sokken, zwarte kniebroeken en een hemd met vertikale witte en lichtblauwe strepen. Hector Priem, één van de oprichters, draagt een trui met rolkraag. Op de trui staan de letters AG ineengevlochten samen met het jaartal 1901, het jaar dat La Gantoise haar eerste officiële competiewedstrijden speelde.
Waarom enkel Hector Priem deze trui droeg is onduidelijk. Misschien was hij als mede-oprichter van de voetbalafdeling de aanvoerder van het team? Links van hem staat Marcel Kinsoen, die ook op de foto van 1900 staat. Ook hij draagt een trui met rolkraag, doch zonder het opschrift. Hij is de doelman van het eerste team van La Gantoise.
Tien jaar later vormden de ineengevlochten letters AAG het meest kenmerkende symbool op de truitjes, zoals we kunnen zien op een foto uit 1913-1914. Van een echt logo was er echter nog lang geen sprake. Toen in 1914 de omnisportvereniging haar 50ste verjaardag vierde, werd een nieuwe vlag ingehuldigd. Er verscheen ook een huldeboek. Op geen van beide werd er een eenvormig logo aangebracht.
ARAG
Wat veranderde was dat AAG ARAG werd, na de toevoeging van de koninklijke "Royale". Sindsdien kreeg de ARAG ook een iconische betekenis. Zo vinden we op een bronzen beeld van de Gentse kunstenaar Geo Verbanck uit het interbellum de letters ARAG ineengevlochten op de borst. Eenzelfde logo sierde als glas in lood, vermoedelijk sinds de opening in 1950, het clubhuis van de omnisportvereniging in de Tennisstraat.
Uit 1923 stamt een bijzondere foto van doelman Jules Mayné. Hij heeft een beeldje bij zich dat werd opgetooid met een pet en een truitje draagt waarop ARAG werd geborduurd. Dit idee zien we pas op foto's uit de jaren dertig voor het eerst op een wedstrijdtruitje uitgevoerd. Ook in de jaren zestig staat de ARAG prominent op het wedstrijddtruitje.
Het beeldje dat Jules Mayné vast houdt is de eerste ons bekende mascotte van KAA Gent. Het is naar alle waarschijnlijkheid een Bakongo van het type nkisi, een houten voorouderbeeld uit Congo, dat in die tijd een Belgische kolonie was.
Uit de jaren dertig vinden we op een wedstrijdfoto uit 1938 een onduidelijk schild op de wedstrijdtenues van de voetbalafdeling. Vermoedelijk bereft het een met boord omzoomde ARAG afgewerkt met een koninklijke kroon, zoals we dat ook op andere foto's terugvonden.
In de jaren dertig en veertig van vorige eeuw maakten ook de andere sporten van de omnisportvereniging, en in het bijzonder de hockey-afdeling, gebruik van de ARAG op het shirt, al dan niet gestyleerd in de vorm van een schild.
Pas op een foto uit 1938 zien we voor het eerst een tekening van een Inheems Amerikaans opperhoofd op een sporttruitje staan. Tijdens een loopwedstrijd draagt R. Knockaert, lid van de atletiekafdeling van La Gantoise, een kleurrijke gevederde indiaan op de borst. En uiteraard is dat geen toeval.
Buffalo
Hoe de afbeelding van een Inheemse Amerikaan in de beeldvorming van ARA La Gantoise terecht kwam is een lang verhaal. In september 1906 bezocht het circus van de Amerikaan William Frederick Cody met de show 'Rough Riders, Buffalo Bill's Wild West' onze stad. Het circus had een enorme impact op de beeldvorming van de Inheemse Amerikanen in Europa. Een impact die tot vandaag tastbaar is en voor debat zorgt.
Leden van de atletiekafdeling pikten meer dan 10 jaar (!) na de doortocht van het circus de leuze "Buffalo! Buffalo!" op in het Gentse studentenleven, waar het als studentenkreet een eigen leven was gaan leiden. Tijdens de Olympische Spelen in Antwerpen introduceerden de studenten Henri Cocquyt en Omer Smet de kreet bij de Belgische atleten en later bij de leden van de ARAG, zo vertelden ze in 1976 - dus 56 jaar later - in een interview met De Gentenaar. In het jaar na de Olympische Spelen beschrijft het tijdschrift van de ARAG 'Le Kick-Off ' de leden van de vereniging als "Nous, les Buffalo's". Cocquyt beweert in het interview van 1976 dat hij in die periode zelf de eerste Buffalo tekende en liet borduren door zijn nichtje.
Op een foto, genomen op het Brusselse Paleizenplein, herkennen we voor het eerst een tekening van een Inheemse Amerikaan op een ARAG vlag. Op 20 juni 1924 neemt de Association Athlétique La Gantoise in Brussel deel aan een nationale optocht van de Koninklijke Belgische Voetbalbond, georganiseerd ter ere van de Belgische sporters die omkwamen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De vlag (blauw-wit-blauw) vermeldt ook de roepnaam Buffalo's. Samen met de afbeelding staat er BUFFALOS ARAG SUPPORTERSCLUB en (onleesbaar) een jaartal.
Supportersvlaggen
We weten dat in 1920 de supportersvereniging 'De Vrienden van den ARAG' haar activiteiten, die bij het uitbreken van WO1 waren stopgezet, hernam. Het is in deze periode dat de supportersvlag met de Buffalo werd geïntroduceerd. Is dit dan de vlag van 'De Vrienden'? Of is het de vlag van supportersclub Heuvelpoort. Eind 1924 maakt 'Le Kick-Off' melding van een nieuw supportersvaandel van die supportersclub. Dat vaandel werd voorgesteld als een doek: "dat al de supportersclubben van de wereld jaloersch maken zal".
In tegenstelling tot de roepnaam Buffalo's werd de afbeelding van de Inheemse Amerikaan niet algemeen gebruikt door de omnisportvereniging ARAG. Het lijkt er op dat het gebruik van de Inheemse Amerikaan verspreid geraakte door enkele supportersinitiatieven.
Wanneer de Supportersfederatie in 1945 een nieuw tijdschrift lanceert - "Het strijdblad der supporters van Gantoise!" - wordt gekozen voor de naam 'Buffalo'. Ook op supportersvlaggen wordt de indiaan steeds meer afgebeeld. Zo kreeg de Buffalo een centrale plaats op de vlag van Supportersclub Arsenaal uit 1951. Ook een opvallend vaandel, waarvan het onduidelijk is wanneer ze werd ontworpen, is die van het 'Centraal Comité Supportersclubs ARAG'. Het doek vermeldt 1924 en toont op een schild een indiaan, een schild met de Gentse leeuw en een voetbal verbonden door een onbreekbare ketting. Dezelfde Buffalo wordt in de jaren vijftig gebruikt als logo door de atletiekafdeling in haar tijdschrift en werd - vermoedelijk in dezelfde periode - als speldje gebruikt door de voetbalafdeling.
En de omnisportvereniging zelf? Daar zien we tekeningen van de Inheemse Amerikaan slechts af en toe opduiken, zoals in 1948 in het het huldeboek van de vereniging.
De Buffalo als logo
Op foto's uit 1965 zien we voor het eerst de Inheems Amerikaan als embleem op de kostuumvest van bestuursleden van de voetbalafdeling van de ARAG. Eén van deze foto's toont de spelers en enkele bestuursleden bij de afreis naar Londen, waar op dinsdag 26 oktober 1965 een vriendschappelijke wedstrijd tegen Charlton Athletic werd gespeeld. Andere foto's in ons archief tonen ploegfoto's uit de jeugdwerking met bestuursleden die hetzelfde logo dragen.
In 1963, 1964 en 1966 nam ARA La Gantoise deel aan de Europese Jaarbeursstedenbekeren de UEFA Cup. Inspireerden ontmoetingen met FC Köln, West Ham United en Girondins de Bordeaux het bestuur van de voetbalafdeling tot het dragen van kostuumvesten met embleem?
Het ontwerp van het logo is wel duidelijk en vinden we ook terug op een metalen plaquette uit dezelfde periode. Een Inheemse Amerikaan met das (!) op een schild schuin verdeeld in wit en blauw. 'A.R.A.G Football' maakt duidelijk dat het om de voetbalafdeling gaat. Hetzelfde design werd ook als decoratief ornament op de markt gebracht en sierde in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw heel wat huiskamers van Gantoisesupporters.
De bestuurders van de vereniging droegen het embleem, dat evolueerde tot een kunstig borduurwerk, nog vele jaren op hun kostuumvest. Twee voorbeelden zijn bewaard in onze collectie: één van voor de vernederlandsing in 1972 en één van er na.
Het blijft onduidelijk wanneer het logo van de Inheemse Amerikaan door de vereniging zelf werd ingevoerd. In 1976 verschijnt het eerste door KAA Gent uitgegeven tijdschrift: "Hup AA Gent! Clubblad uitgegeven door de beheerraad van A.A. Gent voetbal''.
De Buffalo verschijnt prominent in de hoofding. Het is het ontwerp dat al minstens 10 jaar door KAA Gent Atletiek wordt gebruikt dat de voorkeur krijgt. KAA Gent Atletiek gebruikt dit ontwerp overigens nog steeds. In het voetbal was deze Buffalo, net als het tijdschrift 'Hup AA Gent!', echter geen lang leven beschoren.
Vijf jaar later, in het seizoen 1981-1982, verschijnt de Inheemse Amerikaan voor het eerst op de spelerstruitjes van de Buffalo's. Het is kledijsponsor Le Coq Sportif die voor de primeur zorgt. 
En toch is dit niet de definitieve doorbraak van de Buffalo. Wanneer in 1988 Adidas shirtsponsor wordt, verdwijnt ook het KAA Gentlogo. Tot het in 1993-1994 - dertig jaar geleden - terugkeert om nooit meer van het shirt te verdwijnen.
Van een vaste huisstijl was nog lang geen sprake. In 1993 werd de oudere Buffalo geïntroduceerd, een versie die slechts drie jaar op de shirts werd gebruikt. Al in 1996 volgde een verjongingskuur. De jonge Buffalo hield 17 jaar stand en is daarmee het ontwerp dat door KAA Gent het langst werd gebruikt. Deze Buffalo is overigens ouder dan gedacht. In de jaren zeventig sierde de jonge Buffalo al het supportersblad 'Buffalo'.
Met de verhuis naar het nieuwe stadion werd voor het eerst door KAA Gent een huisstijl ontwikkeld. Daarbij werd ook het logo aangepast: de Buffalo zou voortaan vooruit kijken. Nadat het voorgestelde ontwerp door de KAA Gentsupporters niet op algemeen enthousiasme werd onthaald, besloot de club de supporters bij het proces te betrekken.
Uit drie voorstellen die door supporters werden ingestuurd, kozen de seizoenskaarthouders in een supportersreferendum het logo dat vandaag wordt gebruikt.
In het logo werd de clubnaam 'KAA Gent' en 'Stamnummer 7' opgenomen. Een rond logo zou gebruikt worden op de shirts, het alternatief op drukwerk. Anno 2024 wordt door de club hoofdzakelijk het ronde logo gebruikt.
Supportersraad
Een logo van een voetbalclub is meer dan een bedrijfslogo. Het logo van KAA Gent werd honderd jaar geleden door de KAA Gentsupporters geïntroduceerd in het clubleven en generatie na generatie doorgegeven. In dit artikel las je waar het logo vandaan komt en hoe het evolueerde.
KAA Gent heeft begrip voor de bedenkingen die inheems Amerikaanse gemeenschappen vandaag hebben bij het gebruik van hun symbolen. We vragen onze supporters en medewerkers zich bewust te zijn van de maatschappelijke betekenis van het KAA Gentlogo en het steeds met respect en verantwoordelijkheid te dragen.
Onze supporters hebben over het KAA Gentlogo het laatste woord. In de zomer van 2023 werd in de statuten van de club vastgelegd dat het officiële logo en de officiële kleuren van KAA Gent slechts kunnen wijzigen indien de supporters, vertegenwoordigd door de Supportersraad, hiermee voorafgaand akkoord gaan.
Geraadpleegde bronnen:
- R. De Groote, De Gantoise. 101 sterke verhalen over de Buffalo's, Tielt, Lannoo, 2018.
- M. Vermandere, Gantoise 150. 101 Indianenverhalen., Gent, AMSAG-ISG, Uitgeverij Kanibaal, 2014.
- E. Volckaert, 1934-1959 Jubileum Federatie van Supportersclubs A.R.A.G., Gent, Drukkerij De Vereenigde Invaliden, 1959.
- Archief en Collectie KAA Gent/KAA Gent Foundation
- Archief KAA Gent/AMSAB-ISG
Dit artikel werd gemaakt door de KAA Gent Foundation, die ook het archief van KAA Gent beheert en de erfgoedwerking van KAA Gent verzorgt. Volg ons ook op twitter/X @ARAG_KAAG of Instagram @erfgoed_arag_kaag.
Voor vragen, suggesties of meer toelichting: erfgoed@kaagentfoundation.be
De KAA Gent Foundation bedankt haar partners voor de steun:
